Met veel belangstelling heb ik het lange artikel ‘De beer is los’ gelezen. Het is overduidelijk dat achter dit artikel iemand staat die buitengewoon veel op heeft met de (bruine) beer. Behalve dat ik beer (in het Maastrichts dialect) met bier associeerde, had ik geen idee dat
er al zo’n lange geschiedenis bestond tussen Maastricht en de ’berenkuil’. Opmerkelijk te lezen dat het in den beginne een commercieel doel moest dienen, maar nog meer opmerkelijk dat Maastricht telkens weer nieuwe beren aanschafte. Terwijl in feite al heel vroeg ook een zekere weerzin bestond tegen het houden van beren in zo’n beeronvriendelijk onderkomen.

Het park eigenlijk als een gratis openlucht circus. Je moet er maar op komen.
Maar ja, als je het op de keper beschouwt, zonder de berenkuil in het park was er ook nooit een boek over verschenen. Ik heb er in elk geval veel van opgestoken.

Overigens een buitengewoon mooi en tevens aangrijpend verhaal over de geschiedenis van
de beren in Maastricht. Ik wist niet beter dan dat Max en Polla en hun drie nakomelingen
de enige beren in Maastricht zijn geweest. Toen ik verhaal over Polla III las kreeg ik even een brok in de keel. Dat ze nog zo lang heeft geleefd en zelfs ook nog een jong ter wereld heeft gebracht, ronduit verbluffend. Zij moet beresterk zijn geweest.

Wat de verzorging van de beren betreft het volgende. Mijn vader heeft de vijf beren in de berenkuil jarenlang verzorgd. Dat was eind jaren ’60 tot begin jaren ’70, dus ook tijdens de werkzaamheden van de stalen kooi naar het betonnen blok en toen in augustus 1969 de berenkuil vol water stond. De oppasser, die tegen de brandweerlieden zei 'Ga maar naar binnen, want die beren doen toch niks', moet mijn vader zijn geweest. Dankzij het artikel ’Interview met oud Brandweerman’ kom ik dit nu, ruim 40 jaar later, pas te weten.
Hoe wonderbaarlijk dingen soms kunnen verlopen !

Mijn vader verzorgde de beren al een jaar of twee, toen hij zich opeens bedacht moet hebben dat ik destijds wel oud genoeg was om hem een handje mee te kunnen helpen.
Menigmaal moest ik mee, dat was toen de betonnen constructie net klaar was.
De drie jonge beertjes waren er toen al. Maar ook in die betonnen constructie waren de (nacht) verblijven alles behalve riant te noemen, vooral waar Max verbleef.
Hij was dan ook afgezonderd in een beestachtig onderkomen. Kijkend met je rug naar de walmuur gekeerd, lag het onderkomen van Max aan je linkerzijde.

De tijd dat Max in de oude kooi zonder enige bescherming aan de elementen van het weer werd blootgesteld, verzorgde mijn vader de beren zonder mijn hulp. Als ik het goed inschat heb ik mijn vader meegeholpen van begin ’70 tot medio ’72. Meestal heel erg vroeg in de ochtend. Vooral als het stevig gevroren had en er ook nog een flink pak sneeuw lag, waren Max, Polla en de berendrieling Cor, Jacky en Jo niet te benijden.
Noem mij desnoods sentimenteel maar ik vond het toen al tien keer niets dat deze dieren onder die omstandigheden moesten leven. Bij de beren af kun je wel zeggen. Het enige voordeel van die betonnen constructie was dat je bij het schoonmaken minder werk had.

Het was trouwens nog een hachelijke bedoening om die kooien schoon te spuiten. Aan de achterzijde van de kuil kon je, via een buitengewoon smal stalen trapje, naar beneden klimmen waarbij je rug naar de nachtkooien was gekeerd. Je hoorde en voelde het warme hijgen van de beren in je nek. Het was allemaal zo nauw bemeten dat je echt goed over je schouders moest kijken of niet toch een beer met zijn forse klauwen aan je kon komen. De afstand tussen mijn rug en een eventueel ver uitgestrekte berenklauw was nog geen 5 cm .
Vooral Max had er een klauwtje van mij op deze manier de stuipen op het lijf te jagen.
Vervolgens was het de kunst om de beer naar buiten te krijgen. Meestal was dit niet zo moeilijk want je gooide een handvol appels en daar lustten ze wel pap van. Zodra de beer buiten was lieten we het hek zakken en konden we aan het schoonmaken beginnen.
De uitwerpselen in het onderkomen werden opgeschept en in een emmer naar boven gehesen. Vervolgens de spuit erop en klaar was kees. Als de betonnen blokkendozen weer schoon waren gespoten, in de winter moest je maar hopen dat de leidingen niet waren vastgevroren, dan legden we nog wat fruit en brood in de hoeken van het hok en van mijn zakgeld kocht ik zelf walnoten of iets dergelijks als extra verwennerij. Nadat wij de drinkbakken met vers water hadden gevuld en zodra wij weer in veiligheid waren, trokken we de poort open.
Bij de andere beer Polla en haar drie kleintjes gingen we precies zo te werk.

Ik heb het altijd betreurd waarom de goegemeente niet kritischer was en de gemeente niet iets meer geld over had om in de kooien zelf af en toe wat verse balen stro te laten leggen.

Mijn vader heeft dit werk, daarbij vaak door mij geholpen, bijna vier jaar gedaan.
De twee oudste beren Max en Polla waren in zekere zin aan ons beiden gehecht.
Ze hoefden onze stem maar te horen of ze gingen recht op hun achterste poten staan.

Duidelijk was dat er wel wat aan die vreselijke oude stalen kooi gedaan moest worden, het werd uiteindelijk dus een betonnen rotondeachtige constructie. Wat overigens geenszins betekende dat het voor de vijf beren, zoals een krant destijds schreef, ’een riant onderkomen’ was. Weliswaar al ietsjes beter dat die stalen kooi constructie, maar ook die betonnen constructie ervoer ik als een kille intrieste bedoening. Aanvankelijk leek het allemaal nog wel te gaan, maar de oudste beer Max verdroeg zich nog altijd niet met de drie jonge beertjes en bleef dus, net als voorheen in het oude verblijf, in afzondering van de andere beren. Mede daardoor werd het noodzakelijk om drie keer per dag ervoor te zorgen dat afwisselend Polla met drieling en dan weer Max alleen naar buiten konden. Omdat mijn vader dit te bewerkelijk vond, hij had ook nog andere verplichtingen, gaf hij er de brui aan.

Als ik mij niet vergis werkte mijn vader voor de vereniging van het dierenpark, het was een bijbaantje voor twee à drie uur per dag. Een iemand leverde bijna dagelijks het voedsel aan dat door de plaatselijke middenstand werd aangeboden. Grappig detail, soms zaten er nog appels bij die ook nog voor menselijke consumptie geschikt waren. En als extraatje voor de Kerst gaf de vereniging mijn vader altijd gevogelte mee. Hoe dat precies in zijn werk ging weet ik echter niet meer. Eerlijkheidshalve moet worden gezegd, dat de plaatselijke middenstand altijd erg gul is geweest met het geven van voedsel voor de beren, de herten
en alle andere dieren van het park en ja, soms zelfs ook voor de verzorgers ! Altijd was een voorraad voer aanwezig dat in een mergelgang binnen een van de bogen van de stadswallen werd opgeslagen. Zeg maar tegenover zorgcentrum Molenhof, dat er toen nog niet lag.
Daar tussenin lag de onstuimige Jeker. Onstuimig omdat die daar door twee sluisdeuren
werd tegengehouden om vervolgens achter die deuren met veel kabaal verder te spuiten.
Misschien kunnen jullie zelf nog nagaan wie het voedseldepot, waar mijn vader destijds de sleutel van had, in een van de ruimtes onder de stadsbogen beheerde. Wellicht komen jullie er op die manier achter wie het stokje van mijn vader heeft overgenomen. Wat ik er zo nu en dan van vernam, is het de beren nooit beter vergaan. En ik ben dan ook blij dat Maastricht uiteindelijk helemaal van het voornemen is afgestapt ooit nog beren te willen houden.

Tot slot wil ik nog opmerken dat ik het ergens heb over bijna 40 jaar geleden, maar in feite is het al ruim 40 jaar geleden dat ik mijn vader hielp bij verzorgen van Max, Polla en de drieling. Aangezien ik 35 jaar geleden van Maastricht naar Amsterdam ben verhuisd, ben ik de beren in de berenkuil beetje bij beetje uit het oog verloren. Misschien maar goed ook want ik zou het met de aanblik van beer Jo, zo eenzaam in die betonnen kolos, zeer moeilijk hebben gehad. Blij ben ik ook voor beer Jo dat hij uiteindelijk toch nog de laatste jaren van zijn leven in een veel meer beervriendelijke omgeving heeft kunnen slijten !  

Marcel Hofman, 28 december 2013 © 2022